We kennen de beelden van heroïsche BSA’s M20 en Nortons Big 4, van BMW’s 75, Zündapps KS 750 en DKW’s NZ 350. War Department en Wehrmacht. Ja zelfs de halfrups, het Kettenrad, wordt nog wel eens uit het vet gehaald voor een re-enactment zoals de historische verkleedpartij ook wel wordt genoemd.
Soms vliegen de re-enactors uit de bocht, zoals het koppel dat twee weken geleden een motortreffen in de buurt van het Duitse Chemnitz bezocht. Naast Stahlhelm en leren pseudo-Gestapojas van de bestuurder had de bakkenist met snor en haarcoup Hitler proberen te benaderen.
Ik moet aannemen dat het zijspanduo de geschiedenis van de Duitse coureur Leo Steinweg niet kent.
Deze in de jaren twintig, begin dertig in Duitsland gelouwerde en op handen gedragen motorrijder sleutelde als ‘kriegswichtiger Facharbeiter’ in Auschwitz aan auto’s en motorfietsen. Vanaf 1925 tot 1933 was hij een van de meest succesvolle coureurs op de houten en cementen kombanen in Duitsland. Met zijn DKW was de jonge fabrieksrijder in de klassen 175 en 250 cc bijna zonder uitzondering voorin te vinden.
Ik laat me het verhaal over Leo Steinweg vertellen door zijn echtgenote Emmy Herzog. In 2000 had ze op 97-jarige leeftijd het boek ‘Leben mit Leo’ geschreven. Rond het verschijnen van de (auto)biografie vond een interview met haar plaats dat op YouTube is te vinden (https://www.youtube.com/watch?v=K58H32VqkDU).
Steinweg was zo succesvol op de baan dat hij – voormalig DKW-mecanicien – van het prijzengeld in 1929 een motorzaak in Münster kon beginnen.
Zijn racecarrière die hij als 19-jarige in 1925 begon, eindigde echter abrupt in 1933 toen Hitler aan de macht kwam. Datzelfde jaar werd het Joden verboden aan sportevenementen deel te nemen en de Joodse Leo Steinweg moest zijn racelicentie inleveren.
Ook de zaken aan de Mühlenstrasse in Münster gingen steeds slechter; klanten meden onder nazi-intimidatie het bedrijf dat Leo samen met zijn vrouw Emmy runde, meer en meer. Maar, vertelt Herzog, hij was er vast van overtuigd dat ‘ze ons toch niets zullen doen’. “Er zijn zoveel mensen die ons kennen.” Begrijpelijke gedachte. Tijdens zijn glorieuze racejaren had het Duitse publiek rond de kombanen massaal voor de DKW-coureur op de banken van banen als de Stadionrennbahn in Frankfurt am Main en de Fichtenhainrennbahn in Sleeswijk-Holstein gestaan.
In 1938 werd hij getipt door een nazi. ‘Er stond iets te gebeuren’.
Nog voor de Reichskristallnacht in november 1938 verdween Steinweg uit Münster en vluchtte naar Nederland waar hij via Enschede in Utrecht belandde. Omdat Nederland een streng beleid voerde voor (Joodse) vluchtelingen uit Duitsland, was Steinweg illegaal en moest zich verborgen houden.
Zijn niet-Joodse, katholieke vrouw Emmy was achtergebleven maar voegde zich een klein jaar later bij hem. Het stel was van plan om op 1 juli 1940 naar Brazilie te vertrekken, De inval van de Duitse Wehrmacht in mei van dat jaar zette daar een streep door. Steinweg bleef ondergedoken in Utrecht maar werd uiteindelijk verraden. Op 23 augustus 1942 werd hij opgehaald en via Westerbork naar Auschwitz getransporteerd.
Lang leek het erop dat zijn kennis van auto’s en motorfietsen hem erdoor zou slepen. De bekende coureur en mecanicien kreeg als taak in Auschwitz het auto- en motorpark van de Wehrmacht te onderhouden. Toen de Russen in januari 1945 het concentratie- en vernietigingskamp naderden moest hij met 50.000 andere gevangenen te voet door de winterkou naar het 600 kilometer westelijker gelegen werkkamp Flossenbürg in Beieren. Daar werd Leo Steinweg eind april kort voor de komst van de geallieerden door de nazi’s doodgeschoten.
Zijn later hertrouwde vrouw Emmy Herzog overleed in 2009 op 106-jarige leeftijd.